Le volontariat en action sociale est plus vivant que jamais, porté par des citoyen·nes qui donnent de leur temps pour soutenir les plus vulnérables. Pourtant, derrière cet élan de solidarité, une réalité plus complexe se dessine : pression croissante, manque de reconnaissance, risques d’épuisement... Autant de défis qui mettent en péril la pérennité de ces engagements pourtant essentiels.

Face à ces constats, la Plateforme francophone du Volontariat (PFV), via son réseau VolontariAS, et en collaboration avec le Crebis (Centre de recherche de Bruxelles sur les inégalités sociales), publie les résultats d’une nouvelle recherche. Son objectif ? Comprendre les difficultés rencontrées par les bénévoles en action sociale dans la Région de Bruxelles-Capitale et proposer des pistes concrètes pour les surmonter.

Une recherche collaborative pour mieux comprendre les enjeux du volontariat

Cette publication s’inscrit dans la continuité d’une première recherche (2018) qui pointait déjà les difficultés dans le recrutement et l’intégration des bénévoles. Pour aller plus loin, un groupe de recherche composé de volontaires et de professionnel·les du secteur social a été constitué afin de partager expériences, analyses et solutions.

Les questions clés qui émergent :

• Quels sont les freins qui entravent l’engagement des bénévoles ?
• Comment prévenir l’usure et l’épuisement des volontaires ?
• Quelles solutions mettre en place pour garantir un volontariat pérenne et épanouissant ?

Vers une prise de conscience collective

Si l’engagement des bénévoles repose sur une volonté sincère d’aider, il ne peut fonctionner sans un soutien structuré. Or, les bénévoles se retrouvent parfois seul·es face à des situations complexes, jonglant entre leurs motivations et la réalité du terrain.

• Les organisations ont un rôle clé à jouer : elles doivent accompagner les volontaires, prévenir les risques psychosociaux et offrir des espaces d’écoute pour éviter l’épuisement.
• Les bénévoles, eux aussi, doivent apprendre à fixer leurs limites et à adapter leur engagement en fonction de leurs capacités.

Ce travail de sensibilisation et d’accompagnement est crucial pour éviter que le volontariat ne se transforme en une charge trop lourde à porter.

Et maintenant ? Agir pour un volontariat durable

Avec cette publication, la PFV, le Crebis et les membres du groupe de recherche ne se contentent pas de dresser un constat : ils et elles appellent à l’action. Il est temps de considérer le bien-être des bénévoles comme une priorité et de mettre en place des solutions concrètes pour qu’ils et elles puissent continuer à s’engager sereinement.

Le volontariat est un pilier essentiel de l’action sociale. Mais pour qu’il perdure, il doit être mieux encadré, reconnu et soutenu.

Les résultats de la recherche sont accessibles en ligne et peuvent être téléchargés gratuitement sur le site de la PFV.

Retrouvez-les ici et rejoignez la réflexion !

Vrijwilligerswerk in de sociale actie is levendiger dan ooit, gedragen door burgers die hun tijd geven om de meest kwetsbaren te ondersteunen. Toch tekent zich achter deze golf van solidariteit een complexere realiteit af: toenemende druk, gebrek aan erkenning, risico op uitputting... Zoveel uitdagingen die de duurzaamheid van deze essentiële betrokkenheid in gevaar brengen.

Om deze vaststellingen te onderzoeken, publiceert het Franstalige Platform voor Vrijwilligerswerk (PFV), via zijn netwerk VolontariAS en in samenwerking met Crebis (Brussels Onderzoekscentrum voor Sociale Ongelijkheden), de resultaten van een nieuw onderzoek. Het doel? De moeilijkheden begrijpen waarmee vrijwilligers in de sociale sector in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest worden geconfronteerd en concrete oplossingen voorstellen om deze te overwinnen.

Een samenwerkingsonderzoek om de uitdagingen van vrijwilligerswerk beter te begrijpen

Deze publicatie bouwt voort op een eerste onderzoek (2018), dat al wees op moeilijkheden bij de werving en integratie van vrijwilligers. Om dieper in te gaan op deze kwestie, werd een onderzoeksgroep samengesteld, bestaande uit vrijwilligers en professionals uit de sociale sector, om ervaringen, analyses en oplossingen te delen.

Kernvragen die naar voren komen:

• Welke obstakels belemmeren de betrokkenheid van vrijwilligers?
• Hoe kunnen we slijtage en uitputting van vrijwilligers voorkomen?
• Welke oplossingen kunnen worden geïmplementeerd om duurzaam en bevredigend vrijwilligerswerk te garanderen?

Naar een collectief bewustzijn

Hoewel vrijwilligerswerk voortkomt uit een oprechte wil om te helpen, kan het niet functioneren zonder gestructureerde ondersteuning. Vrijwilligers staan soms echter alleen voor complexe situaties, balancerend tussen hun motivatie en de realiteit van het terrein.

• Organisaties spelen een cruciale rol: zij moeten vrijwilligers begeleiden, psychosociale risico’s voorkomen en luisterruimtes bieden om uitputting te vermijden.
• Vrijwilligers zelf moeten leren hun grenzen te stellen en hun inzet af te stemmen op hun mogelijkheden.

Deze bewustwording en begeleiding zijn essentieel om te voorkomen dat vrijwilligerswerk een te zware last wordt.

En nu? Actie ondernemen voor duurzaam vrijwilligerswerk

Met deze publicatie stellen PFV, Crebis en de leden van de onderzoeksgroep zich niet tevreden met alleen een vaststelling: ze roepen op tot actie. Het is tijd om het welzijn van vrijwilligers als een prioriteit te beschouwen en concrete oplossingen te implementeren, zodat ze zich op een duurzame en evenwichtige manier kunnen blijven inzetten.

Vrijwilligerswerk is een essentiële pijler van sociale actie. Maar om het te laten voortbestaan, moet het beter worden begeleid, erkend en ondersteund.

De onderzoeksresultaten zijn online toegankelijk en kunnen gratis worden gedownload op de website van PFV.

Bekijk ze hier en doe mee aan de reflectie!